Er zijn momenten in de geschiedenis waarop de tijdgeest lijkt te draaien, waarop een leider niet slechts reageert, maar de contouren van een tijdperk herschrijft. Franklin D. Roosevelt was zo’n figuur. Toen hij in 1933 aantrad, zag hij een land in crisis en boetseerde het tot iets nieuws: een Amerika met een krachtige, centrale staat, geworteld in de New Deal. Vandaag, met Donald Trump’s terugkeer naar het presidentschap, rijst de vraag of we getuige zijn van een ander soort scharnierpunt – niet één van opbouw, maar van afbraak. Deze twee presidenten, gescheiden door bijna een eeuw, zijn het spiegelbeeld van elkaar in de manier waarop ze de wereldorde vormgeven.
Roosevelt’s tijdperk begon te midden van chaos: een ingestorte economie, massale werkloosheid, en een samenleving op zoek naar houvast. Zijn antwoord was expansie – een reeks programma’s en agentschappen die de federale overheid tot een alomtegenwoordige kracht maakte. Het was een fundamentele verschuiving, een herdefiniëring van wat de staat kon en moest zijn. Het stond bijna haaks op het document van de Founding Fathers, de Constitutie. De decennia die volgden, onder presidenten van uiteenlopende signatuur, bouwden voort op die erfenis. Zelfs toen de wereld veranderde – door oorlog, burgerrechten, of globalisering – bleef FDR’s visie de ruggengraat van Amerika’s identiteit als wereldmacht.
Trump betreedt een heel ander toneel. Waar Roosevelt een relatief lege lei had, erft Trump een kolos – een bureaucratie die in bijna een eeuw is uitgegroeid tot een complexe, logge machine. Zijn visie, zoals die doorschemert uit zijn eerste termijn en huidige ambities, is omgekeerd: het terugdringen van die machine, het wegsnijden van lagen die hij en zijn aanhangers zien als obstakels voor vrijheid, vooruitgang en efficiëntie. Het is een beweging die even radicaal is als Roosevelt’s opbouw, maar met een andere filosofie: minder staat en meer nadruk op het individu en de markt. In feite markeert de agenda van Trump een terugkeer naar de basiscontouren van de Constitutie. Als FDR de moderne overheid vormgaf, probeert Trump haar opnieuw te deconstrueren.
Roosevelt’s revolutie werd geboren uit noodzaak en gesteund door een breed verlangen naar stabiliteit. Een grote overheid die intervenieert in de samenleving, om de maakbare samenleving te kunnen vormgeven, was toen ook populair bij grote delen van de intellectuele elite. Trump’s aanpak is juist een reactie op een gevoel van stagnatie en vervreemding – een roep om de teugels terug te nemen van een elite die de kiezer niet meer lijkt te vertegenwoordigen. Dat is niet zonder risico’s. Waar Roosevelt stabiliteit bracht, kan Trump’s ontmanteling leiden tot onzekerheid en instabiliteit. Zeker als die te snel gaat en te veel weerstand oproept in binnen- en buitenland. Het idee van een kleinere overheid met minder taken en bureaucratie wint in onze tijd echter aan populariteit. Het kan de democratie dichter bij het volk brengen en ontdoen van bemoeizuchtige tussenlagen.
De wereld kijkt mee, zoals ze dat deed bij Roosevelt. FDR’s Amerika werd een baken van economische en militaire macht; een afgeslankt Amerika onder Trump dwingt bondgenoten hun eigen weg te zoeken, het geeft rivalen echter ook de ruimte om te groeien. Maar de weerstand is groot. Waar Roosevelt wind mee had, zal Trump wind tegen krijgen – van instituties, wetgevers, en een verdeelde samenleving. Kan een scharnierpunt ontstaan te midden van zo’n strijd, of blijft het bij een ambitie die strandt in chaos?
Tussen deze twee mannen ligt een lange rij presidenten die de status quo beheerden, aanpasten, maar zelden herschreven. Roosevelt tilde Amerika op een hoger plan; Trump lijkt het terug te willen brengen naar een simpeler fundament. Beiden dagen ze ons uit om na te denken over wat een staat moet zijn – een beschermer of een bevrijder.
Lees meer:
- ‘Zeitenwende’ (31 december 2022)
- VS maken geopolitieke draai onder Trump (23 januari 2025)
Dit artikel verscheen op 21 februari 2025 in onze weekupdate op Substack
Probeer de weekupdate een maand gratis
Heb je interesse en wil je meer weten? Vul onderstaand formulier in om een maand vrijblijvend toegang te krijgen tot onze wekelijkse update op Substack!