Op Boon & Knopers en ook op Geotrendlines hebben we er al jaren op gewezen dat de Europese Unie zich in snel tempo ontwikkelt tot een technocratisch blok, waarin geopolitieke strategieën steeds minder draaien om het belang van de eigen bevolking, en steeds meer om de overleving van een bestuurlijke elite die haar legitimiteit verliest. De oorlog in Oekraïne en de Europese reactie daarop vormen hierin een kantelpunt.

In een diepgravende analyse, gepubliceerd door geopolitiek analist Thomas Fazi, wordt deze problematiek haarscherp uiteengezet. Zijn analyse bevestigt en verdiept inzichten die wij al eerder deelden in onze weekupdate en onze analyses: Europese leiders handelen niet primair in het belang van vrede of stabiliteit, maar proberen een instortend geopolitiek en institutioneel bouwwerk te redden — desnoods ten koste van hun eigen bevolking. Hieronder volgt een uitgebreide samenvatting van zijn betoog.

De logica van Europese zelfdestructie

Volgens Fazi is het beleid van Europese leiders in reactie op de hernieuwde vredesinitiatieven van Donald Trump ten aanzien van Oekraïne moeilijk te rijmen met basale geopolitieke logica. Terwijl Trump stappen zet richting een diplomatieke oplossing, lijken Europese landen er alles aan te doen om die te dwarsbomen.

Sancties worden verzwaard en pogingen om in gesprek te gaan worden veroordeeld, zoals het vredesinitiatief dat de Hongaarse president Viktor Orbán vorig jaar ondernam. En recent nog werden er door de vicevoorzitter van de Europese Commissie Kaja Kallas dreigementen uitgesproken richting Europese regeringsleiders als Robert Fico (Slowakije) en Aleksandar Vučić (Servië), toen zij bekendmaakten deel te nemen aan de herdenking van 9 mei in Moskou.

Deze houding van de politieke leiding in Brussel is opvallend, aangezien de oorlog Europa zwaar heeft getroffen: economische schade, sociale onrust en een vergroot veiligheidsrisico. Waarom verandert Europa niet van koers?

Wat op het eerste gezicht irrationeel lijkt, blijkt volgens Fazi bij nadere beschouwing een mix van psychologische reflexen, politieke overlevingsdrang en geopolitieke onderwerping. Fazi onderscheidt vier dimensies die verklaren waarom Europa volhardt in haar koers ten aanzien van Rusland.

1. Psychologische dimensie: Europese leiders zitten gevangen in cognitieve dissonantie. Hun aanvankelijke overtuiging dat Rusland snel economisch en militair zou instorten is niet uitgekomen. In plaats van hun beleid te herzien, radicaliseren ze hun retoriek. Ze projecteren een beeld van dreiging — inclusief openlijke oorlogsscenario’s — dat eerder iets zegt over hun eigen wanhoop dan over de realiteit. Daarbij imiteren ze het Amerikaanse interventionisme, niet uit strategisch inzicht, maar uit een identiteitscrisis en onvermogen tot zelfbepaling.

Ook op Geotrendlines hebben we verschillende artikelen geschreven over de sancties en waarom deze niet de beoogde impact hebben gehad op de Russische economie. We beargumenteerden kort na de invasie in februari 2022 al dat sancties eerder averechts zouden werken. Begin vorig jaar gingen we de stelling aan dat Rusland de oorlog niet zou verliezen, een geluid dat toen nog zeldzaam was in de politiek en in de gevestigde media.

2. Politieke dimensie: Voor het zittende establishment betekent vrede een erkenning van falen. Het voortduren van de oorlog biedt een vorm van legitimiteit, afleiding en controle. Het stelt hen in staat repressieve maatregelen te rechtvaardigen, populistische oppositie te delegitimeren en hun macht verder te centraliseren. Vooral de Europese Commissie onder Ursula von der Leyen heeft van de oorlog gebruik gemaakt om bevoegdheden naar zich toe te trekken, bijvoorbeeld door te pleiten voor gecentraliseerde wapeninkoop en gemeenschappelijk militair beleid.

In onze weekupdate schreven we eind vorig jaar over het antidemocratische karakter van Brussel, vooral ten aanzien van politieke partijen die niet in de pas lopen met het gewenste narratief. Van het ongeldig verklaren van verkiezingen tot het hinderen van politieke tegenstanders, het gebeurt in steeds meer EU-landen en steeds opzichtiger. Van verkiezingen in Georgië tot Roemenië en van het vervolgen van Marine Le Pen in Frankrijk tot pogingen om AfD aan banden te leggen in Duitsland. Door deze totalitaire reflex lijkt de EU steeds meer op de Sovjet-Unie.

3. Strategische/economische dimensie: De herbewapening van Europa — vooral in Duitsland — wordt gepresenteerd als noodzakelijke verdediging, maar is in feite ook een economisch substituut voor uitblijvende groei: een vorm van militair Keynesianisme. De militaire-industrie floreert, maar de lasten komen terecht bij de bevolking via bezuinigingen op zorg, pensioenen en sociale zekerheid. Het doel is echter niet enkel economisch herstel, maar een diepgaande militarisering van de Europese samenleving onder het mom van “veiligheid”.

Het versterken van een externe bedreiging is door de geschiedenis heen een beproefde tactiek geweest van regeringsleiders die de aandacht willen afleiden van binnenlandse economische en politieke zwakte. Om die dreiging kracht bij te zetten en de economische stagnatie in Europa te maskeren worden grootschalige investeringen in defensie gerechtvaardigd en gepromoot. En dat betekent dat overheden meer grip willen krijgen op het kapitaal dat beschikbaar is in de vorm van spaartegoeden en pensioenen. Eind vorig jaar benoemden we de term ‘nationaalkapitalisme’, vooruitlopend op de Europese plannen om honderden miljarden te spenderen aan zaken als klimaatbeleid, kunstmatige intelligentie en defensie.

4. Trans-Atlantische dimensie: Wat een EU-VS-conflict lijkt, is volgens Fazi in werkelijkheid een afgeleide van een interne strijd binnen het Amerikaanse establishment. Europese leiders — vaak nauw verbonden met Amerikaanse netwerken, denktanks en veiligheidsstructuren — positioneren zich als bondgenoten van de globalistische, anti-Trump factie in Washington. Hun steun aan de oorlog is mede ingegeven door het belang van die groep om Trump als “Poetin-vriend” te framen en zijn pogingen tot een nieuwe detente met Rusland te frustreren. Daarmee wordt Europa gebruikt als pion in een Amerikaanse machtsstrijd.

Deze interne machtsstrijd in de Verenigde Staten hebben we eerder proberen de duiden aan de hand van de term ‘deep state’, de Democratische partij, het ambtelijke apparaat en het netwerk van organisaties daaromheen die feitelijk de macht hebben in de Verenigde Staten en die er alles aan doen om de hervormingen die Trump wil doorvoeren te dwarsbomen. Het is deze tweestrijd die we zagen toen de Trump-regering besloot USAID en later ook het Global Engagement Center te ontmantelen. Europese landen werken liever samen met deze ‘deep state’ dan met de democratisch gekozen regering van Trump.

Volgens Fazi ligt de kern van het probleem bij een Europese politieke klasse die haar autonomie en realiteitszin heeft verloren. De Europese koers om de oorlog voort te zetten is geen rationele strategie, maar een wanhopige poging om een imploderende orde te redden — via militarisering, centralisatie en onderdrukking van interne tegenstand. Het resultaat is een EU waarin democratische normen worden afgebouwd, afwijkende stemmen worden gesanctioneerd, en een angstnarratief wordt gebruikt om een repressief beleid op te leggen.

Deze nieuwe orde is niet tijdelijk, stelt Fazi, maar structureel. De oorlog en de Russische dreiging worden het alibi voor een permanent technocratisch en autoritair bestuur, waarin vrijheid en zelfbeschikking verder onder druk komen te staan. Niet om Europa te verdedigen, maar om het bestaande machtsblok in stand te houden — zelfs als dat betekent dat Europa zichzelf economisch en geopolitiek marginaliseert.

Conclusie

Europa heeft dus een keuze, zoals ook de Hongaarse president Orbán vorig jaar concludeerde in een lezing die hij hield tijdens een universitair zomerkamp in Transsylvanië. Ook hij ziet economisch, geopolitiek en cultureel verval van Europa, dat volgens hem het gevolg is van een verwaarlozing van de oude westerse waarden. Het is deze zelfreflectie die Europese regeringsleiders missen wanneer ze zeggen dat de bal nu bij Rusland ligt. Ook Europa heeft een keuze, wordt het hervorming of verval?

Lees ook:

• Viktor Orbán: “Europa heeft de verdediging van haar eigen belangen opgegeven” (4 augustus 2024)
• Victor Orbán: het Westen kan kiezen tussen verval of hervorming (19 augustus 2024)
• Regering Trump wijst op geopolitieke, monetaire en maatschappelijke omwenteling (15 november 2024)
• VS trekt militaire steun Oekraïne in, maar EU wil oorlog voortzetten (7 maart 2025)
• Welke rol speelt Europa in de wereld van morgen? (18 april 2025)
• EU drijft wig tussen Oost en West-Europa (18 april 2025)

Dit artikel verscheen op 9 mei 2025 in onze weekupdate op Substack

Heb je interesse en wil je meer weten? Vul onderstaand formulier in om een maand vrijblijvend toegang te krijgen tot onze wekelijkse update op Substack!

Deel dit artikel: