Vanuit het perspectief van de Noordpool ziet de wereld er ineens heel anders uit. Wat op een platte wereldkaart als periferie wordt gezien — Alaska, Groenland en de Russische noordkust — vormt plots het nieuwe middelpunt van geopolitieke ambities. Terwijl het ijs smelt, doemt een nieuw strijdtoneel op: de Noordelijke IJszee. De Verenigde Staten, onder leiding van president Donald Trump, zetten alles op alles om hun strategische positie daar te versterken. Dit betekent een hernieuwde focus op scheepsbouw, militaire aanwezigheid, commerciële infrastructuur — en vooral: ijsbrekers.

We schreven hier in januari al uitgebreid over, toen er in de mainstream media vooral met verbazing en onbegrip werd gereageerd op de plannen van Trump om Groenland te kopen en Canada uit te nodigen om de 51e staat van de Verenigde Staten te worden. Destijds deelden we het onderstaande kaartje, dat meer inzicht geeft in de nieuwe handelsroutes langs de noordpool, die worden blootgelegd door het wegsmelten van ijs.

Van mondiale hegemonie naar regionale dominantie

Na decennia van wereldwijde hegemonie lijken de Verenigde Staten hun focus te verleggen naar wat men in Washington nu ziet als cruciale zones voor regionale dominantie. De Noordpoolregio staat daarbij bovenaan de agenda. Niet alleen vanwege de enorme grondstofreserves — olie, gas, zeldzame aardmetalen — maar ook vanwege de nieuwe scheepvaartroutes die het gebied ontsluit.

Trump speelt hier nadrukkelijk op in. Een nieuw uitvoeringsbesluit over industriële heropleving van de scheepsbouw wordt door zijn team omschreven als “de grootste maritieme strategie sinds de Tweede Wereldoorlog”. De kern daarvan: Amerika moet zijn commerciële en militaire scheepsvloot drastisch uitbreiden en moderniseren, en daarbij vooral investeren in poolcapaciteiten — waaronder ijsbrekers.

Trump had aan het einde van zijn eerste termijn ook al plannen om samen met Finland en Canada ijsbrekers te bouwen, plannen die ook door de Biden-regering gesteund werden. Dit geeft aan dat het strategische belang door zowel de Democraten als Republikeinen wordt ingezien. Desondanks hebben de VS al meer dan 25 jaar geen nieuwe ijsbreker gebouwd.

Rusland heeft voorsprong

In de tussentijd heeft Rusland daarentegen een indrukwekkende vloot van nucleair aangedreven ijsbrekers opgebouwd. Ook ontwikkelt Rusland actief de Noordelijke zeeroute langs de noordkust als handelscorridor tussen Europa en Azië. President Poetin benadrukte deze week tijdens het zesde International Arctic Forum in Moermansk opnieuw de strategische waarde van het Arctisch gebied voor Rusland. Hij pleitte voor het verbeteren van infrastructuur, logistiek en leefomstandigheden in het hoge noorden — met de Noordelijke zeeroute als centraal element van zijn visie op economische vooruitgang.

Amerika moet nu volgen, vinden beleidsmakers in Washington. IJsbrekers zijn essentieel om de nieuwe zeeroutes open te houden en daarmee ook militaire slagkracht in het gebied op te bouwen. De VS willen daarom intensiever samenwerken met Finland en Canada om moderne ijsbrekers te bouwen, onder de noemer van het zogeheten ICE Pact.

Nieuwe routes, nieuwe kansen

De Noordwestelijke zeeroute langs Canada en Groenland is in dit verband van groot belang. Dankzij het smeltende ijs wordt deze passage, die van de Atlantische naar de Stille Oceaan voert, steeds beter bevaarbaar. Vanuit havens zoals New York en New Jersey is de route naar Shanghai via het Noordpoolgebied maar liefst 3.800 kilometer korter dan de conventionele route via het Panamakanaal. Voor Europa is de tijdswinst mogelijk nog groter: de afstand tussen Rotterdam en Shanghai via de noordwestelijke route is 4.000 kilometer korter dan de gangbare route via het Suezkanaal.

De potentiële economische voordelen zijn enorm, maar realisatie vereist grootschalige investeringen in infrastructuur, havens en ijsbrekers. Trump lijkt bereid dat risico te nemen, ook als dat betekent dat hij de internationale verhoudingen op scherp zet. Zijn eerdere voorstel om Groenland van Denemarken te kopen en zijn opmerkingen over Canada als “51e staat” passen in dat bredere streven naar Amerikaanse dominantie over het noordpoolgebied.

Schepen zijn de nieuwe chips

Binnen het Witte Huis wordt de maritieme sector inmiddels behandeld zoals microchips: als strategisch cruciaal voor economische soevereiniteit en nationale veiligheid. China heeft momenteel een commerciële vloot van 5.500 oceaanschepen, terwijl de VS het moeten doen met slechts 185. Mocht China ooit besluiten die vloot strategisch in te zetten, dan zou het de Amerikaanse economie in theorie kunnen blokkeren — met verregaande gevolgen voor de militaire bevoorrading. Zoals we twee weken geleden al lieten zien domineert China op het gebied van scheepsbouw.

Daarom pleit het Trump-team ervoor de commerciële en militaire scheepsbouw te verenigen in één nationale strategie. Met steun van bondgenoten zoals Japan, Zuid-Korea, Canada en Finland wil Amerika zijn maritieme spierballen opnieuw opbouwen.

Conclusie

De Noordelijke IJszee wordt snel het nieuwe epicentrum van geopolitieke rivaliteit. Rusland investeert fors, China noemt zichzelf inmiddels “near-Arctic State” en zoekt toegang tot grondstoffen en routes. De Verenigde Staten, onder aanvoering van Trump, reageren met een radicale koerswijziging: van wereldwijde politieagent naar consolidatie van regionale macht, waarin controle over het Noordpoolgebied een hogere prioriteit krijgt.

Het nieuwe Grote Spel is begonnen — niet in Centraal-Azië, niet in de Zuid-Chinese Zee, maar in de ijzige stilte van het hoge noorden. Wie daar straks de infrastructuur, routes en capaciteit beheerst, bepaalt mede de economische en geopolitieke orde van de komende decennia.

Dit artikel verscheen op 28 maart 2025 in onze weekupdate op Substack

Deel dit artikel: