Deze week zei Ursula von der Leyen in een interview met de Duitse krant Die Zeit dat het Westen zoals we dat kenden niet meer bestaat, verwijzend naar de diplomatieke frictie met de Verenigde Staten en de aanhoudende oorlog in Oekraïne. En toen de Amerikaanse vice-president J.D. Vance twee maanden eerder in zijn toespraak voor de Conferentie van München twijfels uitte over de gedeelde waarden van Europa en de Verenigde Staten, reageerden Europese regeringsleiders geschokt.
Zowel von der Leyen als Vance durven te erkennen dat de wereldorde zoals het Westen die kende verleden tijd is. Maar hun reacties daarop konden niet meer van elkaar verschillen. Waar von der Leyen zich vastklampt aan een Europese Unie die als federale macht haar plek in een nieuwe wereldorde moet opeisen, verwelkomt Vance de veranderingen en pleit hij voor een Europa van soevereine staten, niet langer afhankelijk van Washington.
Von der Leyen: Meer Europa als antwoord op minder Westen
In haar interview met Die Zeit schetst Von der Leyen een Europa dat, gedwongen door opeenvolgende crises, zijn rol als geopolitieke speler moet versterken. Ze spreekt van een “wereldwanorde” waarin de EU als blok moet optreden – met gezamenlijke defensie, industriepolitiek en een leidende rol in de groene transitie. Daarbij blijft ze geloven in de idealen van multilateralisme, voorspelbaarheid en een op regels gebaseerde orde, ondanks de toenemende afstand tot de VS.
Maar haar visie is geworteld in een wereld die niet meer bestaat. Terwijl ze de teloorgang van het globalistische Westen erkent, blijft ze streven naar een gecentraliseerd federaal Europa als nieuw ‘baken van waarden’. De onderliggende aanname: soevereiniteit van natiestaten is eerder een obstakel dan een oplossing.
Vance: Soevereiniteit als voorwaarde voor partnerschap
De Amerikaanse vicepresident J.D. Vance ziet de situatie anders. In plaats van Europa verder in Amerikaanse structuren te trekken, roept hij juist op tot onafhankelijkheid. “Het is niet goed voor Europa om de permanente veiligheidsvazal van de Verenigde Staten te zijn,” zegt hij in een interview met UnHerd. Zijn hoop: een Europa dat zichzelf serieus neemt, militair én politiek, zodat het niet blind meegaat in elk Amerikaans avontuur.
Vance grijpt terug op de geschiedenis om zijn punt te maken. Hij verwijst expliciet naar de Suezcrisis van 1956, toen de Verenigde Staten als nieuwe wereldmacht de oude Europese machten Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk dwongen hun militaire interventie in Egypte te staken. Dit wordt door historici gezien als het kantelpunt waarop het zwaartepunt in de geopolitieke machtsverhoudingen definitief van Europa naar de Verenigde Staten verschoof en het continent in een ondergeschikte rol werd geplaatst.
Volgens Vance was dit het moment waarop Europa zijn geopolitieke autonomie verloor – met desastreuze gevolgen. “Als de Britten en Fransen toen onafhankelijker waren geweest, hadden we misschien een gezondere wereldorde behouden,” stelt hij. In zijn ogen is Europese soevereiniteit niet alleen goed voor Europa, maar ook voor Amerika: als tegenwicht tegen Amerikaanse misstappen, zoals de Irakoorlog. In onderstaand fragment worden de uitspraken van Vance verder toegelicht.
Twee toekomstvisies voor Europa
Waar Von der Leyen een toekomst ziet in méér Europese integratie – een ‘project’ dat bescherming biedt tegen een chaotische en onveilige wereld – ziet Vance juist kansen in de terugkeer van nationale soevereiniteit en eigen verantwoordelijkheid. Niet als breuk met het Westen, maar als voorwaarde voor een volwassen trans-Atlantisch partnerschap tussen onafhankelijke en soevereine staten. Geen federale EU, maar een Europa dat zichzelf kan verdedigen, zijn eigen grenzen bewaakt en luistert naar zijn kiezers.
Waar zowel von der Leyen als Vance durven te erkennen dat het tijdperk van unipolaire wereldordening naar het voorbeeld van de Verenigde Staten ten einde is, kan hun verschil in visie op de toekomst niet groter zijn. Terwijl Von der Leyen deze oude wereldorde ten koste van alles probeert te handhaven, kijkt Vance vooruit en durft hij de oude wereld los te laten en met vertrouwen het nieuwe tijdperk van de multipolaire wereldorde tegemoet te treden.
En hierin lijkt hij gesteund te worden door de Italiaanse premier Giorgia Meloni, die eveneens pleit voor een terugkeer van de oude westerse waarden. Op bezoek bij Trump in het Witte Huis verwoordde ze het met de slogan ‘Make the West Great Again’.
Lees ook:
- Verenigde Staten keren zich af van globalisering (17 januari 2025)
- JD Vance: ‘Grootste bedreiging voor Europa komt van binnenuit’ (14 februari 2025)
- Wederopstanding van het ‘oude’ Westen? (23 maart 2024)
- Victor Orbán: het Westen kan kiezen tussen verval of hervorming (19 augustus 2024)
- Xi Jinping: ‘Wereld wordt nog steeds geplaagd door mentaliteit Koude Oorlog’ (17 mei 2024)
Dit artikel verscheen op 18 april 2025 in onze weekupdate op Substack
Probeer de weekupdate een maand gratis
Heb je interesse en wil je meer weten? Vul onderstaand formulier in om een maand vrijblijvend toegang te krijgen tot onze wekelijkse update op Substack!