Zoals we in de vorige update schreven wil de EU-commissie de berg inactief spaargeld in de EU activeren voor EU-doelen, zoals investeren in infrastructuur, klimaat en defensie. We stippen hier nog een ander probleem aan met de EU-wens. Op het eerste gezicht klinkt het logisch: al dat geld zou de economie moeten aanjagen in plaats van stil te staan. Maar wie het moderne bank- en schaduwbanksysteem begrijpt, ziet dat deze oproep een wassen neus is – of beter gezegd, een politiek spel. Spaargeld staat namelijk helemaal niet stil, het is al volop in omloop. Wat de commissie echt wil, is geen activatie, maar herverdeling – en dat maakt hun roep meer een kwestie van macht dan van noodzaak.
Geld op een spaarrekening is een lening aan de bank. Zodra je euro’s stort, belooft de bank dat bedrag (plus rente) terug te betalen. Maar dat geld ligt niet in een kluis. Het bestaat grotendeels als digitale cijfers in een systeem dat constant draait. Banken die spaargeld “veilig” beleggen, steken het vaak in staatsobligaties – bijvoorbeeld Duitse Bunds of Nederlandse schatkistpapier. Dit zijn veilige havens die banken helpen voldoen aan liquiditeitsregels, terwijl ze een stabiel, zij het laag, rendement opleveren. Het gevolg? Overheden in de EU hebben al direct toegang tot dat spaargeld. Als een bank €1 miljard aan staatsobligaties koopt, leent ze dat bedrag aan de overheid, die het kan uitgeven aan wegen, scholen of defensie. Spaargeld is dus al actief – en overheden plukken er al vruchten van.
Vroeger werd gezegd dat banken werken met fractioneel reservebankieren: ze houden een klein deel van deposito’s als reserve en lenen de rest uit, waarmee ze geld “vermenigvuldigen”. Maar dat model is achterhaald. In het moderne systeem scheppen banken geld door krediet te verstrekken. Een hypotheek van €200.000 wordt direct als digitaal geld bijgeschreven, zonder dat er eerst spaargeld nodig is. Reserves worden achteraf geregeld via de Europese Centrale Bank (ECB) of het interbancaire systeem. De limiet zit niet in deposito’s, maar in kapitaalregels en kredietvraag. Spaargeld is dus al volledig geïntegreerd in een dynamisch systeem van geldschepping – het wordt uitgeleend, belegd en circuleert via banken en het schaduwbanksysteem van investeringsfondsen en andere instellingen.
Als spaargeld al zo actief is, waarom hamert de EU-commissie dan op “actief aanwenden”? Hier komt het politieke spel om de hoek kijken. In Europa staat veel spaargeld op bankrekeningen met lage rentes, en via staatsobligaties vloeit een groot deel naar sterke landen zoals Duitsland of Nederland. Dit helpt die overheden goedkoop te lenen, maar zwakkere lidstaten zoals Italië, met hogere rentes, profiteren minder. Tegelijkertijd wil de commissie kapitaal sturen naar pan-Europese prioriteiten: denk aan groene technologie, infrastructuur of defensie in een tijd van geopolitieke onrust. Het probleem is niet dat spaargeld stilstaat – dat doet het niet – maar dat het niet nu gaat naar waar Brussel het wil.
De oproep tot “activatie” is in de kern gewoon een mechanisme voor herverdeling. De commissie wil dat spaargeld minder in veilige staatsobligaties van AAA-landen belandt en meer in risicovollere of strategische projecten stroomt, zoals innovatie of EU-brede initiatieven. Maar dit is geen oplossing voor een probleem – het geld is al beschikbaar en wordt al gebruikt. Het is een poging om controle te krijgen over kapitaalstromen in een EU waar lidstaten sterk verschillen in economische kracht en prioriteiten. De retoriek van “actief aanwenden” maskeert een beleidsagenda: herverdelen wie baat heeft bij ons spaargeld, niet het uit een stoffige kluis halen.
Dit artikel verscheen op 21 maart 2025 in onze weekupdate op Substack
Probeer de weekupdate een maand gratis
Heb je interesse en wil je meer weten? Vul onderstaand formulier in om een maand vrijblijvend toegang te krijgen tot onze wekelijkse update op Substack!